De eetbare stad #2 - Biodiversiteit
In de blogserie ‘De eetbare stad’ laten we je kennis maken met hoe het aanleggen van meer (eetbaar) groen in steden substantieel kan bijdragen aan een paar van onze grote, maatschappelijke uitdagingen.
In de stedelijke omgeving kennen we verschillende uitdagingen, denk aan: luchtvervuiling, hittestress, wateroverlast en gezondheidsproblemen. Op mondiaal niveau loopt de biodiversiteit drastisch terug, wat zorgwekkende gevolgen heeft voor de natuur maar ook voor de mens. Door slim om te gaan met omgevingsfactoren en natuurlijke processen als uitgangspunt te nemen kunnen we een uiterst functioneel (en zelfs eetbaar) ecosysteem creëren met heel veel voordelen voor de mens. Oftewel, door het aanleggen van voedselbossen!
Niet zomaar een moestuin
Een voedselbos is een eetbaar ecosysteem wat door de mens is ontworpen. Door de juiste gewassen en bomen bij elkaar te zetten kan er een duurzaam en gebalanceerd systeem ontstaan. Zowel de natuurlijke processen, de sociale aspecten als de productie van voedsel worden in het ontwerp van een voedselbos meegenomen. Ze zijn multifunctionele landschapsontwerp methodes met over het algemeen veel soorten gewassen. Het zijn stuk voor stuk planten die goed zijn voor de biodiversiteit, de bodem, de luchtkwaliteit én daarnaast dus ook voedsel produceren. Win-win-win.
Verlies aan biodiversiteit
Biodiversiteit is het meest complexe kenmerk van onze planeet.
Voor diegene die nog niet met de term biodiversiteit bekend zijn, is dit biodiversiteit volgens WikiPedia: “Biodiversiteit of biologische diversiteit is een graad van verscheidenheid aan levensvormen binnen een gegeven ecosysteem, bioom, geografisch gebied of de gehele planeet. Biodiversiteit omvat de verscheidenheid aan verschillende ecosystemen, de verscheidenheid aan verschillende soorten binnen een ecosysteem en de genetische variatie binnen een soort. De biodiversiteit van een ecosysteem wordt vaak gebruikt als een indicator voor de gezondheid ervan. “
Naast het meest complexe kenmerk, is biodiversiteit ook het meest vitale kenmerk van onze planeet! Desondanks zijn er al miljarden individuele populaties verloren gegaan! Het aantal dieren dat op de aarde leeft is sinds 1970 met de helft afgenomen. Onderzoekers noemen het massale verlies van dieren in het wild een "beangstigende aanval op de grondslagen van menselijke beschaving ”(Carrington, 2018).
Het uitsterven van soorten neemt toe, met ernstige gevolgen voor mensen over de hele wereld, waarschuwt het rapport van het Intergovernmental Science-Policy Platform Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES ) (UN, 2019). Volgens het Planbureau voor de leefomgeving is de in Nederland resterende biodiversiteit het laagste van alle EU lidstaten. Het verlies aan biodiversiteit in Nederland wordt grotendeels veroorzaakt door landbouw en verstedelijking. 70% van het Nederlands landoppervlak wordt dan ook agrarisch gebruikt. Verwacht wordt dat de druk van klimaatverandering, op het verbeteren van de Nederlandse biodiversiteit, in de toekomst zal toenemen (Verboom et al., 2010).
Wanneer de biodiversiteit afneemt, raakt de balans verstoord. Ook wij mensen zijn van die balans afhankelijk. Biodiversiteit zorgt namelijk voor veerkracht, waardoor wij gezond en veilig kunnen leven. Een afname van veerkracht kan zorgen voor directe problemen in onze leefomgeving zoals ziektes, plagen en extreme weersomstandigheden zoals overstromingen. Terwijl vorige massale extincties werden veroorzaakt door aard- of ruimte processen, wordt de huidige uitstervingsgolf veroorzaakt door een onderdeel van de biodiversiteit zelf: de mens.
Leefgebieden creëren De biodiversiteit kan vergroot worden door het aanleggen van voedselbossen. het voedselbos bestaat uit een grote diversiteit aan soorten planten om de veerkracht van het ecologisch systeem te garanderen en het creëert tegelijkertijd ook een leefgebied voor een groot aantal insecten en dieren.. Dit is weergegeven in onderstaande figuur waar een Nederlands voedselbos en een nabijgelegen natuurgebied (beide even groot) zijn geanalyseerd en vergeleken met betrekking tot biodiversiteit. De resultaten zijn interessant; het aantal vogels en nesten is op beide plaatsen bijna gelijk maar daarentegen zijn het aantal loopkevers en aanzienlijk hoger in het voedselbos.
Biodiversiteits studie in voedselbos Ketelbroek en het nabijgelegen natuurterrein (Brijdenback, 2016)
Een voedselbos heeft dus de potentie om een gezond balans te creëren tussen de behoeftes aan voedsel voor de mens en de behoeftes van de rest van het ecosysteem. Juist door het ecosysteem slim te gebruiken in plaats van het te vernietigen.